DOĞAYA KAÇIŞ

Everest Dağı tarihinin en büyük felaketi ne yazık ki bu yıl yaşandı . 18 Nisan 2014 tarihinde, Khumbu Buzulu’nda meydana gelen bir kar-buz çığı, ip döşemekte olan Sherpaları vurdu ve toplamda 16 kişi hayatını kaybetti. Ölenlerin tamamının Sherpa olması, kazanın sadece dağcılık açısından değil, insani açıdan da sorgulanmasına yol açtı.

Öncelikle Sherpalar kimdir? Ona bakalım.

Sherpalar son 500 yıl boyunca Doğu Tibet’ten Nepal’e göçen etnik bir gurubun adıdır. Sherpa Tibetçe ”Doğu Halkı” (Sher: Doğu, Pa: Halk) anlamındadır. Kadınlarına Sherpani denmektedir. Nepal’de ki sayıları 150.000 civarındadır ve Minyagpa, Thimmi, Sertawa ve Chawa adları verilen 4 ana guruba ayrılırlar ve 20 den fazlada kabileden oluşurlar. Budisttirler.

Eminim dikkatinizi çekmiştir. Sherpaların isimleri birbirine çok benzer. Çünkü genellikle, geleneklerine bağlı kalarak doğdukları günün adını alırlar. Pazar günü doğanlar Nima, Pazartesi doğanlar Dawa, Salı doğanlar Mingma, Çarşamba doğanlar Lhakpa, Perşembe doğanlar Phurba, Cuma doğanlar Pasang ve Cumartesi doğanlar Pemba adını alırlar. 

Sherpalar, Khumbu bölgesine ilk yerleşen göçmenlerdir. 1800’lü yıllarda yeni kurulan Nepal Devleti içinde özerk bir statü elde ederler. Çin ile gerginlik artınca Nepal’e yaklaşırlar. 1976 yılında da Khumbu bölgesi milli park ilan edilip, Nepal’in en önemli turizm merkezine dönüşünce de, o güne kadar hayatlarını hayvancılık ve tuz ticareti ile sürdüren Sherpalar da, geçimlerini turizmden sağlamaya başlarlar.

Dünyada insan yerleşimi genellikle  2.500 metre altındadır. Çünkü daha yüksek irtifalarda yaşam zordur. Sherpalar ise 4.000 metre üstünde yaşarlar. Hatta Everest’e tırmanırken son yerleşim yeri olan Sherpa köyü ”Gorak Shep’’’in irtifası 5.164 metredir. Sherpalar bu nedenle yüksek irtifaya tam bir genetik adapatasyon göstermişlerdir. Kanlarındaki hemoglobin sayısı (Kanda bulunan ve solunum organlarından dokulara oksijen, dokulardan da solunum organlarına karbondioksit taşıyan bir protein) normal insanın 2 katıdır. Bu nedenle tüm dünyaca elit dağcılar ve bölgelerinde uzman kabul edilirler. Bu güne kadar 800 dan fazla Sherpa Everest zirvesine tırmanmıştır.

Sherpalar yüksek irtifa dağcılığının ağır işçileridir. Hamallık yaparlar, ip döşerler, rehberlik yaparlar. Ancak bu kadar ağır ve tehlikeli bir işe karşılık çok çok az para kazanırlar. Bir hamal Sherpa ortalama olarak Everest’e her tırmanışı karşılığı 125 $ dolar kazanır. Onlara göre daha iyi para kazanan rehberlerde, tüm tırmanış sezonu boyunca ancak 5.000 $ kazanabilmektedir. Bu para bize göre çok az olmasına rağmen, Nepal ölçülerine göre iyidir. Çünkü Nepal’de ortalama yıllık ücretler 700 $ civarındadır. Sherpalar ülkelerinde daha iyi bir seçenekleri olmaması nedeniyle, bunca tehlike ve zorluğuna karşın çok az bir ücretle bu işi sürdürmektedirler.

Sherpaların diğer bir sorunu da gerek insan, gerekse dağcı olarak hak ettikleri değeri görememektir. Adeta dağcılığın zencileridirler. Her türlü işi onlar yapar, ipleri, merdivenleri döşerler, yolu gösterirler, yani açıkçası batılı dağcıları zirveye çıkarırlar, yine de onların esamisi okunmaz. Beyaz dağcı başarının bütün parsasını toplar. (Bir örnek vermek gerekirse Everst’te ilk zirve yapanlar Edmund Hillary ve Tenzig Norgay’dır. Ancak zirveden önceki son bölüme, Edmund Hillary’ye atfen, ”Hillary Step ”adı verilmiştir. Sanki Tenzig Norgay diye biri de yokmuş gibi. Burda bir yalnış anlama da olmasın. Amacım Edmund Hillary’nin başarısını küçümsemek değil. Hatta o Sherpalar için en çok çaba gösteren insanlardan biri. Amacım dünyaca Tenzig Norgay’a hak ettiği değerin verilmediğini vurgulamak.)  Sanırım bu az para kazanmaktan daha ağır bir yük..

Everest’e ilk çıkışı duyuran bir gazete… Başlıkta yazan ise şu… ”Edmund Hillary bir hamal ile birlikte……”

Evet işte bu Sherpalar, 18 Nisan sabahı gün doğmadan önce Khumbu Buzulu’na ip döşemeye giderler. Bu iş öğleden önce halledilmelidir. Çünkü güneşin yükselmesi ile birlikte artan ısı, Khumbu Buzulu’nu çok tehlikeli bir hale getirmektedir. Oysa bölgeyle ilgili bir tehlike uyarısı bundan tam 2 yıl önce yapılmıştır. 2012 ilkbaharında, ”Himalayan Experience” şirketinin sahibi Russel Brice, çok çığ görülmesi nedeniyle ”Popcorn Field” (Patlamış Mısır) denen bölgede, 300 metre genişliğinde bir buz uçurumunun son derece güvensiz olduğunu fark etmiş ve bu rotanın tırmanışa kapatılması çağrısında bulunmuştur. Kendi firmasının ekspedisyonlarını da Everest’in Güney rotasına kaydırmıştır. Ancak bu bölgede durumun yıllardan beri aynı olduğunu öne süren diğer firmalar bu rotayı kullanmaya devam ederler.

KHUMBU ICE FALL:

Ancak, Russel Brice haklı çıkar ve saat 06.35 de, Sherpalar halatları sabitlemeye hazırlanırken  bu bölüm büyük bir gürültüyle çöker. Bölgede 5’i Discovery Channel adına çalışan toplam 22 Sherpa vardır. 13 Sherpanın cesetlerine kısa zamanda ulaşılır, 3 Sherpa bulunamaz. Toplam kayıp 16 olur,  3 de yaralı vardır. Kayıp çok ağırdır.

Aşağıdaki linkten 3 boyutlu olarak Everest’e tırmanabilir ve kazanın olduğu bölgeyi görebilirsiniz.

http://everestavalanchetragedy.com/mt-everest-journey.html

HAYATINI KAYBEDEN SHERPALAR:

KURTARMA ÇALIŞMALARI:

Facia üzerine Nepal Hükümeti, ölen Sherpaların ailelerine normal zorunlu sigorta ödemesi olan 10.000$’a ek olarak, aile başına 400 $ tazminat ödeyeceğini ve cenaze masraflarını karşılayacağını duyurunca Sherpalar çıldırdı. 7 günlük bir iş bırakma  kararı aldılar. Onların talepleri, zorunlu sigorta ödemesinin 20.000 $‘a çıkarılması ve cenaze masrafları yanında yaralıların tedavi masraflarının da ödenmesiydi. Everest turizmiinden biddi bie gelir elde eden Nepal Hükümeti, bunun üzerine ölen her Sherpa için ödenecek tazminata 5.100 $ daha ilave edeceğni açıkladı. Ancak bu Sherpaları tatmin etmedi ve 24 Nisanda Everest’e tüm çıkışları durdurdular. O esnada ana kampta Everest’e tırmanmayı bekleyen 600 kadar dağcı bulunmaktaydı.

BBC, Discovery, Dünya Dağcılık Konfederasyonu ve bireysel olarak pek çok insan, ölen Sherpaların ailelerine bağışta bulundu. Nepal Hükümeti de aileler için 100.000 $ ilave bir fon oluşturdu ve Sherpaların durumının iyileştirileceğini taahhüt etti.

Sherpalar 2015 sezonunda Everest’e tekrar tırmanacaklar.