DOĞAYA KAÇIŞ

Mevkii koymak, en basit tanımıyla, dünya üzerinde bulunduğunuz yerin haritaya işaretlenmesidir diyebiliriz. Eğer bulunduğunuz yerin mevkiini doğru olarak haritaya koyabilirseniz, artık ne tarafada gideceğinizi de biliyorsunuz demektir.

”NEREDE OLDUĞUNU BİLMİYORSAN, HANGİ YÖNE GİDECEĞİNİ DE BİLEMEZSİN”

Günümüzde mevkii koymak,  büyük bir hassasiyetle uydulardan yerinizi saptayabilen, GPS gibi cihazlar ile  yapıyor. Üstelik GPS’lerin çoğu topografik haritalara da sahip. Böylelikle bulunduğunuz yeri, hiç bir şey yapmadan harita üzerinde anında görme şansını yakalıyorsunuz..

Ancak her nekadar GPS’iniz olsa bile klasik mevkii koyma yöntemlerini de bilmelisiniz. Çünkü GPS’iniz arıza yapabilir, şarjı bitebilir, düşüp kırılabilir ve siz de hiç ummadığınız bir anda doğada yerinizi bulmak durumunda kalabilirsiniz.

Bu postta, klasik yöntemlerle, yani bir harita ve bir pusula ile yerimizi nasıl saptayabiliriz ona değineceğiz. Burada kullanacağımız pusulanın, kerteriz almayı mümkün kılan askeri bir pusula, haritanında 1/50.000 ya da 1/100.000 ölçekli topografik bir harita olması gerekir. (Pusulalara daha ilerde malzemeler bölümünde detaylı olarak gireceğiz.)

Öncelikle mevkii koyarken kullanacağımız iki tanımlamanın ne anlama geldiğinden bahsetmek istiyorum.

NİRENGİ NOKTASI: Hem çıplak gözle görebildiğimiz (Gemide ve uçaklarda radar ile de olabilir ancak konumuz dışındadır), hem de harita üzerinde bulabildiğimiz, tepe, burun, yangın istasyonu, TV kulesi, köprü, bina, fener, ağaç vb. belirgin olan ve mevkii koyarken kullanacağımız referrans noktalarına NİRENGİ NOKTASI denir. Gözle görüyor ancak harita üzerinde bulamıyorsak, ya da haritada gördüğümüzü doğada göremiyorsak bir nirengi noktasından söz edemeyiz.

HAKİKİ KERTERİZ: Bulunduğumuz yer ile, nirengi noktasını birleştiren hattın, hakiki kuzey hattı ile yaptığı ve saat yönü istikametinde 360 ye kadar ölçülen açıdır.

Yukarıda çizmeye çalıştığım gibi bir örnek alalım. Düz bir ovadayız ve uzakta büyük bir ağaç var ve ağaç haritamızda da görünüyor diyelim. Pusulamızla baktık ağacı bize göre 050 derecede görüyoruz diyelim. Ancak nirengi noktası biz değiliz ve haritadaki yerimiz belli değil. Belli olan ağaçtır. Ağaca göre ise biz tam 180 derece tersindeyiz. Yani 230 derecede. İşte şu an elimizde kullanabileceğimiz bir veri var. Eğer harita üzerinde ağaçtan 230 derece yönüne bir doğru çizersek, biz bu doğru üzerinde herhangibir yerdeyiz demektir. Umarım kerteriz kavramını anlatabilmişimdir. (Kerteriz, daima nirengi noktasından bize doğru okunur)

ÖNEMLİ NOT: Pusuladan okuyacağımız kerteriz değeri, manyetik kuzeye göredir. Bize gerekli olan ise hakiki kuzeye göre olan kerterizdir. Manyetik kuzeye göre alınan değerleri, hakiki kuzeye nasıl çevirebileceğimizi  ilerde anlatacağım. Ancak manyetik kuzey ile hakiki kuzey arasındaki  fark genelde 2-3  derece kadardır. Mevkii koyarken pusuladan aldığımız kerteriz değerlerini, hakiki kuzeye göre çevirmesek bile çok büyük hatalar yapmış olmayız. Çünkü genelde dağcılıkta nirengi noktalarını çok uzaklardan göremeyiz. Kerterizdeki değişimler, mesafe uzadıkça büyük farklılıklar doğurur. Yakın mesafelerde ise çok büyük farklar yaratmazlar.

MEVKİİ KOYMA YÖNTEMLERİ:

1. Tek kerteriz ve mesafe ile mevkii koymak:

Mecbur kalmadıkça başvurmamız gereken bir mevkii koyma yöntemidir. Çünkü hata payı büyüktür. Kerterizde ve mesafede yapılabilecek hatalar, yerimizi oldukça farklı bulmamıza neden olabilir. Ancak metodu bilmekte fayda vardır. Çünkü eğer nirengi noktamız tek ise, başkaca bir mevki koyma yolumuz yoktur. (Aslında sıklıkla da karşılaşabileceğimiz bir durumdur)

Ağaç örneğinden devam edelim. Etrafımızda nirengi noktası olabilecek tek bir ağaç var diyelim. Pusulamızla kerterizini alıyoruz ve haritamıza çiziyoruz. Bu hat üzerindeki bir noktadayız demektir. Eğer ağaçtan olan mesafemizi de bilirsek ve pergelle ağaçtan itibaren bu mesafeyi işaretlersek bulunduğumuz mevkiiyi bulabiliriz.

Temel sorun şudur. Mesafemizi nasıl bulacağız. Bunun bir kaç yolu var. Birinci yolu, doğa yürüyüşçüleri için üretilmiş modelleri bulunan özel mesafe ölçerleri  kullanmak. İkinci yolu pratik mesafe bulma yöntemlerini kullanmak. Üçüncü yöntemi ise ”OLSA OLSA METODU”  ile tahminde bulunmak. Mesafe konusunda tahminde bulunmak sanıldığından zordur. Deneyimli değilseniz, gerçek mesafeden 2-3 kat farklı tahminlerde bulunabilirsiniz. Ancak sürekli pratik yapmak ile bu beceri geliştirilebilir. Deneyimli biri gerçeğe yakın tahminlerde bulunabilir.

MESAFE KONUSUNDAKİ SIKINTADAN DOLAYI BU METODA MECBUR KALMADIKÇA BAŞVURULMAMALIDIR. MECBUR KALINDIĞINDA İSE, BULUNAN MEVKİİNİN GERÇEK MEVKİİ OLMAYABİLECEĞİ VE BİZE SADECE BİR LOKASYON SAĞLADIĞI GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMALIDIR.

2. İki kerteriz ile mevkii koymak:

Diyelim nirengi noktamız iki tane. Ağaca ilave olarak bir de yangın kulesi var. Yapacağımız her ikisinden de ayrı ayrı kerteriz almak ve haritaya çizmek. Mevkiimiz, iki kerterizin kesişme noktasındadır.

İki kerterizle mevki koymak oldukça sağlıklıdır. Doğruya çok yakın bir şekilde mevkiimizi bulabiliriz. Ancak birden fazla nirengi noktası ile mevkii koyarken, iki nirengi noktasının birbirine yakın olmaması, yani aralarında 90 dereceye yakın bir açı bulunması önemlidir. 2 nirengi noktası arasındaki açı ne kadar ”0” a, ya da ”180” e yaklaşırsa  bulduğumuz mevkiinin doğruluğu azalır.

3. Üç kerteriz ile mevkii koymak:

Çok sağlıklı bir yöntemdir. Diyelim ağaç ve yangın kulesine ilaveten birde TV kulesini görebiliyoruz. Yani üç nirengi noktamız var. Bu üç farklı nirengi noktasından da kerteriz alınır ve haritaya çizilir. 3 kerterizin kesiştiği noktada küçük bir üçgen çıkacaktır. Bunun adı ŞAPO ÜÇGENİ‘dir ve kesin olarak o üçgenin içindeyizdir. (Üçgen aynı zamanda aldığımız kerteriz değerlerinin ve mevkiimizinde doğruluğunu gösterir. Üçgen büyüdükçe hassasiyet azalır, küçüldükçe artar.

MEVKİİ KOYMAK, AKLA ESTİKÇE YAPILACAK BİR ŞEY DEĞİLDİR. SÜREKLİLİK GEREKTİRİR. AKSİ TAKDİRDE BULUNDUĞUNUZ BÖLGE HAKKINDA BİR FİKRİNİZ OLMAZ VE HİÇ BİR NİRENGİ NOKTASI BULAMAYABİLİRSİNİZ.