DOĞAYA KAÇIŞ

Yüksek irtifa hastalıkları, düşen basınçtan dolayı kandaki oksijen miktarının azalmasından ortaya çıkar.

Deniz seviyesinde hava basıncı 760 mmHg iken, Everest’in zirvesinde 8850 metrede 253 mmHg. dir. Yani 3 te biri kadar. Bu her nefeste deniz seviyesinde aldığınız oksijenin 1/3 ü kadar oksijen alabileceksiniz demektir.

Yüksekliğe bağlı oksijen yüzdesi

Sadece bununlada kalmaz. İrtifa arttıkça hava soğur. Ortalama her 1.000 metrede hava sıcaklığı 6,5 C düşer. 8850 metrede sıcaklık -40/-60 dereceleri bulabilir. Bu durumda vücut ısısnı sabit tutabilmek için çok daha fazla enerji ve oksijen harcar.

İşte, yükseklik arttıkça azalan oksijene bağlı olarak ortaya çıkan rahatsızlıklara Yüksek İrtifa Rahatsızlıkları denir. Bu rahatsızlık, baş ağrısınden, ölüme kadar giden sonuçlar doğurabilir.

Bu belirtiler irtifa alındıktan sonra 6-24 saat içinde ortaya çıkar.

YÜKSEK İRTİFA RAHATSIZLIKLARININ GÖRÜLMESİ KİŞİDEN KİŞİYE FARKLILIK GÖSTERİR. GENELDE GENETİKTİR. KALP DAMAR HASTALIKLARI, YÜKSEK TANSİYON, ŞEKER, BRONŞİT GİBİ HASTALIKLAR, YÜKSEK İRTİFA HASTALIĞINA YAKALANMA OLASILIĞINIZI ARTTIRMAZ. 50 YAŞ ÜSTÜNDE AKUT DAĞ HASTALIĞI DAHA AZ GÖRÜLÜR. AKCİĞER ÖDEMİ KADINLARDA DAHA AZ GÖRÜLÜR.

Yüksek irtifa rahatsızlıkları 3 türde değerlendirilir.

1. Akut dağ hastalığı

2. Yüksek irtifa beyin ödemi

3. Yüksek irtifa akciğer ödemi

AKUT DAĞ HASTALIĞI

Baş ağrısı, yorgunluk ve baş dönmesi ile ilk belirtiler başlar. Nefes alımı ve nabız dinlenme anında yüksektir. Gece uyku ve solunum bozukluğu ortaya çıkar. Daha ileri aşamalarında kusma, elde ve yüzde şişlik, koordinasyon bozukluğu ve  saldırganlık ortaya çıkar. Akut dağ hastalığının basit belirtileri, o irtifada bir gün kalma ile geçebileceği gibi artarak ta devam edebilir.

Baş ağrısı, yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıktığında, irtifa almak durdurulmalıdır. Baş ağrısına karşı sadece aspirin alınmalı, solunumu yavaşlatacağı için diğer ağrı kesiciler alınmamalıdır. Sıvı ve elektrolit alımı arttırılmalı, derin ve düzenli nefes almaya çalışılmalıdır. Eğer semptomlar 24 saatten fazla sürerse irtifa kaybedilmelidir.

YÜKSEK İRTİFA AKCİĞER ÖDEMİ

Akciğerlere sıvı dolması sonucu nefes almanın zorlaşmasıdır. Erken teşhis edilmeli ve hemen tedaviye başlanılmadır. Ölüme götürebilecek bir rahatsızlıktır. Sanıldığı gibi çok yüksek irtifalarda değil, 2500 metre gibi rakımlarda da görülebilir. Bu durum ,hızlı irtifa almaya ve yüksek irtifada dinlenmeden yoğun aktivitede bulunmaya bağlıdır.Semptomlar, irtifa alındıktan sonra, 6 saat ile 2 gün arasında ortaya çıkar. Başlangıçtaki belirtiler, aynı akut dağ hastalığı belirtileridir. Hareket halinde artan bir kuru öksürük başlar. Hasta rahatsız olduğu için sırt üstü yatmak istemez. Uykudan zaman zaman solunum zorluğu nedeniyle uyanır. İlerleyen aşamalarda halisünasyon görmeye başlayabilir. Daha sonra da komaya girip 6-12 saat içinde ölür.

Yüksek irtifa akciğer ödeminden şüphelenildiğinde derhal irtifa kaybedilmelidir. Eğer oksijen varsa, oksijen verilmelidir. Dağda başka da yapılabilecek bir şey yoktur. 300 metre bir irtifa kaybı bile hastanın durumunda bariz bir iyileşme ortaya çıkarabilir.

YÜKSEK İRTİFA BEYİN ÖDEMİ

Beyinin kafatası içinde şişmesi ile ortaya çıkan ve ender görülen bir rahatsızlıktır. İlk belirtileri yürümede zorluk ve denge bozukluğudur.Hasta yemek yemeği keser, tuvalete gidemeyecek duruma gelir. Kusma görülebilir. Hasta ayakta duramıyorsa derhal irtifa kaybedilmelidir. Varsa hastaya oksijen verilmelidir.

BU NEDENLE DAĞCILAR, YÜKSEK İRTİFA ÇIKIŞLARINDA AKLİMİTİZASYONA  (İRTİFAYA UYUM)  CİDDİ BİR ZAMAN AYIRIRLAR. YAKLAŞIK 60 GÜNLÜK BİR EVEREST TIRMANIŞININ SADECE 10 GÜNÜ ÇIKIŞTIR.