DOĞAL YÖNTEMLERLE YÖN BULMA
Gördüğüm kadarıyla büyük bir çoğunluk kendine güveniyor ve doğada yönünü kolaylıkla bulabileceğini düşünüyor. Ama bu iş sanıldığı kadar kolay değil. Eğer belirli referans noktalarını görme şansınız yoksa (Ormanda ya da çölde olduğu gibi), yönünüzü kaybetmek çok kolaydır. Deneyimli insanların bile başına gelir bu. (Çok uç örnekler vardır. Örneğin ABD’de 2 doğa yürüyüşçüsü, kayboldukları 4 x 11 km. lik bir orman alanından ancak 11 günde çıkabilmişlerdir.)
Daha iyi anlatabilmek için bir örnekleme yapayım. Karacabey Longoz Ormanları, labirent gibi bir yer. İçine girdiğinizde, çok kısa sürede yön duygunuzu kaybetmeniz kuvvetle muhtemel. Hele bir de hava kapalıysa.. Ancak Longoz ormanlarının coğrafi konumu belli. Marmara’nın güney kıyısında. Yani orman içerisindeyken, nerede olursanız olun, sürekli kuzeye giderseniz er geç deniz kenarına ulaşırsınız ve oradan da bir yerleşim yerine…
Yani anlıyacağınız, yön bulabilmek, gittiğiniz bölgenin genel coğrafyasını biliyorsanız bir anlam ifade eder. Bu da gitmeden önce, haritaya yada Google Earth’e bakarak, 5 dakikalık küçük bir hazırlıkla halledilebilir. Yoksa gene dolaşır durursunuz.
Yönü bulabilmek bu kadar önemli.. Peki doğada yönümüzü nasıl buluruz. Aslında en basit yöntem, çok küçük bir manyetik pusulayı doğaya çıkarken yanınızda bulundurmak. 1 TL. büyüklüğünde, çok hafif ve basit pusulalar var. Anahtarlık şeklinde olanlar var. Hem ağır değiller, hem de yer kaplamazlar. Çok da ucuzlar. O nedenle her doğa sporcusunun çantasında bir yerlerde bulunmalı derim.
Bizim konumuz ise yanımızda hiç bir şey olmadığında, doğal yöntemlerle bu işi nasıl yaparız.
1. GÖLGE YÖNTEMİ
Sadece güneşli havalarda uygulayabileceğiniz ve en az 30 dakikanızı alacak bir yön bulma metodudur. Dünyanın, batıdan doğuya doğru kendi etrafında dönmesini referans alan bir metoddur. Yaklaşık 1 mt. uzunluğunda düz bir ağaç dalı (batonda olabilir), düz bir zeminde toprağa saplanır. Gölgesinin ucuna işaretlemek amacıyla bir taş konur. Bu koyduğumuz ilk taş, ister kuzey, isterse güney yarıkürede olsun hep batıyı gösterecektir. Gölge yavaş yavaş yer değiştirir ve asgari 30 dk. sonra ucuna 2. bir taş konur. Bu taş da doğuyu gösterir. Yani iki taş arasındaki doğru, ilk nokta batı olmak üzere, doğu batı yönünü gösterir. Tabi kuzey güney yönlerinin neresi olduğunu söylemeye gerek yok.
2. SAAT YÖNTEMİ
Eğer klasik, yani akrep ve yelkovanı olan bir bir saatiniz varsa, bu metodla yönünüzü bulabilirsiniz. Günün hangi saatinde olursanız olun, saatin akrebini güneş istikametine çevirirseniz, akrep ile 12 arasındaki hat güneyi gösterir. (DİKKAT – GÜNEY YARIKÜREDE DEĞİL) Bu metod ekvatora ve kutuplara yakın bölgelerde hassasiyetini yitirir, ancak bizim ülkemizin olduğu enlemler en sağlıklı sonuçların alındığı enlemlerdir.
Güneşin yönünü doğru bulabilmek için, gene yere 1 mt. uzunluğunda düz bir dal, sopa ya da baton saplayın. Saatinizi de yere, akrep (kısa olan), gölge,çubuk ve güneş tek bir doğru oluşturacak şekilde koyun. Akreple, 12 arasında kalan hat güneyi, aksi kuzeyi gösterir. (DİKKAT-GÜNEY YARIMKÜREDE DEĞİL)Peki saatimiz digital ise çaresizmiyiz. Elbette hayır. Saati hemen bir kağıda çizin ve saatle yaptığınız işlemleri kağıtla yapın..
(ÖNEMLİ NOT: BU METOD GERÇEK SAATE GÖREDİR. EĞER İLERİ SAAT UYGULAMASINDAYSAK, SAATİNİZİ BİR SAAT GERİ ALARAK BU İŞLEMLERİ YAPIN)
Peki güney yarıkürede ne yapacağız. Bu kez 12.00 yi güneşe çeviriyoruz. 12 ile akrep arasındaki açının açı ortayı Kuzeyi gösterir..
3. ÇEVRENİN GENEL ÖZELLİKLERİNDEN
Bu şekilde yön bulmak, genelde ağaçlardan ya da yosunlardan yön bulmak diye isimlendiriliyor ama doğru bir tanımlama değil. Tek başına ağaç üzerindeki yosunlara bakarak doğru bir yön tahmini yapmak hemen hemen imkansız. Evet, yosunlar genelde ağaçların daha nemli olması nedeniyle kuzey kesimlerinde oluşuyor. Ancak temel etken nem. Dere yatağı gibi nemli bölgelere, tüm gövdesini yosun sarmış ağaçları her zaman görebilirsiniz. (HER YER KUZEY, NEREDE GÜNEY?) O nedenle tüm çevreyi değerlendirmek bizi daha doğru sonuçlara götürür. İşte yöne göre çevrenizde gözlemleyebileceğiniz bazı özellikler..
a. Yosunlar, ağaç ve taşların genellikle kuzeyinde olur.
b. Karınca yuvalarını genelde ağaçların güneyine yaparlar ve ağızları güneye bakar.
c. En son kuzeye bakan taraftaki karlar erir.
d. Ağaç dalları genelde güneye doğru gelişir.
e. Yamaçların güney tarafında bitki örtüsü daha zengin olur, meyveler önce olgunlaşır.
4. BİR İĞNE İLE YÖN BULMAK
Eğer yanınızda bir iğne varsa, ilkel bir mıknatıs yapabilirsiniz. İğneyi yün bir kıyafetiniz varsa kuvvetlice sürterek statik elektrik yüklenmesini sağlayın. Yün bir kıyafet yoksa saçınıza sürtün. Sonra küçük ve durgun bir su birikintisinin üzerine bırakın. Suyun yüzey gerilimi iğnenin batmasını önleyecek ve iğne KUZEY-GÜNEY istikametini gösterecek şekilde dönecektir. Eğer iğne suyun yüzey gerilimini yırtacak kadar ağırsa , çok küçük ve ince bir yaprağın üzerinde suya koyun. İğnenin hangi ucunun, kuzeyi, hangi ucunun güneyi gösterdiğine dair bir metod yoktur. Ne tarafın kuzey, ne tarafın güney olduğunu, yukarda bahsedilen çevre faktörlerinden bulabilirsiniz.
5. AY İLE YÖN BULMA
Ay ile yön bulmanın pek çok yolu var. Ancak pek çoğu, güneşte olduğu kadar basit ve akılda kalıcı yöntemler değil: Cepte kompleks tablolarla gezmek gerekir. Kafa karıştırmamak için o detaylı metodlara girmeyeceğim. Ancak ay ile de basit bir yön bulma metodu var. Burada sadece ondan bahsedeceğim. İlerde tüm navigasyon konularını bitirirsek, ay ile yön bulmanın o karmaşık metodlarını da belki değiniriz.
Ay hilal biçiminde iken, iki ucu arasından hayali bir çizgi çizelim. Ortaya çıkan şekil küçük ”d” harfine benziyorsa ayın uçları BATIYI, küçük ”b” harfine benziyorsa DOĞUYU gösterir.
6. KUTUP YILDIZI İLE YÖN BULMA
Gelelim herkesin yerini bildiğini iddia ettiği, ancak çok az kişinin doğru bulabildiği Kutup Yıldızı ile yön bulmaya. Eğer Kutup Yıldızını bulur, yüzümüzü de ona dönersek tam kuzeye bakıyor oluruz. Tabi diğer yönleri de..
Peki kutup yıldızını nasıl bulacağız?
Öncelikle güneş batarken, güneşin battığı yönü aklımıza kazıyalım. Bu yön batıdır. Gece iyice çöküp tüm yıldızlar ortaya çıktığında, solumuzu güneşin battığı yöne verelim ve kafamızı biraz kaldıralım. Kutup Yıldızı gördüğümüz yıldızların içerisindedir.
Ufka yakın bir bölgede Büyük Ayı takım yıldızı vardır. Tabi fotoğrafta görülen birleştirme çizgileri doğada olmadığı için, bu kadar net göremezsiniz. Bir kepçeye benzer. Büyük ayının biraz üstünde ise Küçük Ayı takım yıldızı vardır. Büyük Ayının kepçesinin ucundaki iki yıldızın arasından hayali bir hat çizer ve uzatırsanız, Kutup Yıldızını bulursunuz. Bu mesafe, Büyük Ayının hat çizdiğiniz iki yıldızı arasındaki mesafenin 5 katı kadardır. Evet artık tam Kuzeye bakıyorsunuz…
(Kamplı etkinliklerde, özellikle havanın açık olduğu günlerde, 10- 15 dk. lık egzersizler yaparsanız, kısa bir müddet sonra Kutup Yıldızını kolaylıkla bulabildiğinizi görürsünüz.
DOĞAYA KAÇIŞ 
analog saatlerin akrebinin güneşe çevrilmesi ile akrep ve 12 sayısı arasının kuzey yarım kürede her zaman güney yönünü gösterdiğini biliyordum ama ileri saat uygulamasını hesaba katmamıştım. demekki neymiş: bin bilsen de bir bilene danış !
iğne ile yön tayinine gelince… bu yöntemi önce evde deneyelim. herhangi bir mıknatısın herhangi bir noktasına (ama hep aynı noktaya) bir iğnenin sivri ucunu hızlı hızlı ileri geri veya sağa sola olmak şartıyla mesela 50 defa sürtelim. iğnenin hangi ucunu mıknatısın aynı noktasına sürtmüş isek iğne suda batmaz bir kaide üzerinde suya bırakıldığı takdirde iğnenin mıknatısa sütünen ucu daima güneyi gösterir. Klasik pusulalardan alışık olduğumuz üzere hatırlarsak pusulanın sivri ucu kuzey yarım kürede daima kuzeyi gösteriyordu. Oysaki iğnenin mıknatısa sürtünen tarafı ise daima tam tersi tarafı işaret ediyor. Yani kuzey yarım kürede iken güney yönünü… Bu iki zıt durum bir hayatı idame durumunda ölümcül hataya yol açabilir. Bu durumda iğnenin sivri ucunun tıpkı klasik pusulalar gibi kuzey yarım kürede kuzey yönünü göstermesini istersek iğnenin sivri ucunu değil de arka kısmındaki delikli ucunu mıknatısa sürtmemiz gerekecektir. Böylece yaprak veya kağıt parçası gibi suya batmaz kaide üzerinde iğnenin sivri ucu her zaman kuzeyi gösterecektir…
“Kıymet Bilen Için Mıknatıs Çok Güzel Bir Takıdır”
Cep telefonu, mp3 çalar gibi cihazların hepsinin de minik bir kulaklığı olur. Bu kulaklıklar bozulunca çöpe atmayınız. Bozulmuş kulaklığı küçük bir pense ile dikkatlice kırarsak her iki kulaklık içinden daire şeklinde birer tane minik mıknatıs çıkar. Işte bu mıknatısın ortasındaki delikten tercihen bir paracord ipi geçirilip bir survival kolye yapılabilir. Olası bir yön kaybetme durumunda boynumuzda yahut bilekliğimizde takılı bu mıknatıs kolyeyi çıkarıp iğnemizin arka ucunu manyetikleştirerek iğnenin sivri ucunun suda batmaz kaide üzerinde kuzeyi göstermesini sağlayabiliriz. Peki yanımızda iğne yoksa ? O halde bu dairesel mıknatıs kolye ipi çıkarılmış halde pürüzsüz bir masa üzerine “kemal sunalın filminde yazı tura atılan paranın dik gelmesi vakıasındaki gibi” dik bir şekilde konulursa ve devrilmeden hafifçe sağa sola doğru çevrilir ise “mıknatısın sağa sola doğru çevrilmemekte direndiği” hep aynı istikamette durmaya meylettiği gözlemlenir. Bu deneyi evde yaptığımız zaman dik duran dairesel bir mıknatısın hangi tarafı hep kuzeye doğru dönmeye meyilli ise o taraf yüzeyine silinmez bir boya ile kuzeyi ifade eden K harfini yazalım. Tam tersi istikamete ise güney yönünü ifade eden G harfini yazalım. Sağ ve sol yanlara ise aynı şekilde doğu ve batının ifadesi olarak hangi taraf doğuya denk geliyor ise D, hangi taraf batıya denk geliyor ise B yazalım. Artık iğneye de gerek kalmadan bor survival pusulaya sahip olduk demektir. Artık tek yapmamız gereken bu dairesel mıknatısı herhangi bir mukavemetle karşılaşmaması için pürüzsüz bir zemine koymak ve kendiliğinden bir iki saniye içinde kuzey – güney, doğu – batı istikametlerine yönelmesini gözlemlemektir.
BeğenLiked by 1 kişi
Katkıların için teşekkürler Ahmet Bey. Bu tip katkılarla insanların başvurabileceği bir kaynağı el birliği ile ortaya çıkarmış oluyoruz.
BeğenBeğen
Şayet doğada yanımızda iğne var fakat mıknatıs yok ise iğnenin arka tarafını yani delikli tarafını çelik bıçağımızın herhangi bir uç noktasına hızlı hızlı sürtersek iğneyi mıknatıs kadar radikal bir şekilde olmasa da bir miktar magnetize ettiğini söyleyebilirim.
BeğenBeğen
Yön tayininde şaşırtıcı bir etken de rüzgar olabilir. Bir gece yürüyüş esnasında yön kaybı yaşayan bazı kimseler yüzlerine buz gibi vuran ve daima aynı yönden gelen rüzgarı, soğuk olduğu için yanılarak kuzey rüzgarı sanabilir. Kuzey yarım kerede kuzey yönü demek soğuk gelen yön olarak bilinebilir. Güney yönü ise güneşten dolayı sıcaklık gelen yön olarak bilinebilir. Oysaki bu soğukça yüzümüze vuran rüzgâr bazen güney yönünden gelebilir. Şöyle ki gündüzleri ovadan yahut vadiden yüksek dağlara doğru bir esinti olur. Gece ise tam tersine dağdan vadiye yahut ovaya doğru bir rüzgar esintisi olur. Gece dağdan ovaya esen rüzgar gündüz rüzgarına göre çok daha soğuk olduğundan gece bu soğuk rüzgarın geldiği yön yanlışlıkla kuzey yönü olarak tespit edilebilir. Halbuki dağın rüzgar getiren yüksek yerleri kişiye göre güney yönünde, ova ise kuzey yönünde olabilir. Böyle bir durumda dağdaki kişinin yüzüne ovadan gelen bu soğuk rüzgar kişinin ovadan tarafı kuzey yönü olarak yanlış teşhis etmesine neden olabilir. Eğer gece dağda isek yön farketmeksizin rüzgar yüksekten alçaklara doğru eser. Bu alçakta kalan arazi güney tarafı da olabilir, kuzey tarafı da olabilir, diğer yönler de olabilir.
BeğenBeğen
üst mesajda …halbuki dağın… diye devam eden cümleden itibaren yanlışlıkla soğuk rüzgarın gece ovadan geldiğinden bahsetmişim. tam tersini yazmam gerekiyordu. yanlışlık için özür dilerim. düzeltme imkanımız varsa duzeltelim.
BeğenBeğen
İstediğin şekilde yorumunu düzelttim Ahmet Bey..
BeğenBeğen
Ahmet bey ben subat ayinin 23 unde ay ile yon bulma usulunu arastirdim saat 20-21:00 arasinda ay`i ikiye boldugumuzde kucuk b batiyi gösteriyor.
BeğenBeğen
Güzel ve bilgilendirici yazı için teşekkür ederiz. Her ne kadar teknoloji ilerlemiş olsa da elimizdeki tüm cihazların biran çalışmadığını düşünerek bu bilgileri öğrenmeliyiz. Tekrar teşekkürler.
BeğenBeğen
oooooo kman
BeğenBeğen